Geleneksel Bankacılık Ne Kadar Elektrik Tüketiyor?

Finans sektörü, yenilebilir enerji ve enerji verimliliği projelerine sağladığı finansmanın yanı sıra, sektörün tüketim miktarını azaltmak amacıyla yaptığı sürdürülebilirlik çalışmalarıyla emisyon oranını azaltmayı hedefliyor. Bankaların tüm sektörlerle bağı olduğundan, bankacılıkta sürdürülebilirlik oldukça önemli bir hale gelmektedir. Bankalar, sürdürülebilirlik çalışmaları içerisinde, kapsam 1 doğrudan, kapsam 2 dolaylı enerji tüketiminden kaynaklı ve kapsam 3 tedarik zincirinden kaynaklı emisyonlarından karbon ayak izlerini hesaplamaktadırlar.

Figür 1’de bir bankanın GHG (sera gazı) raporlama örneği gösterilmiştir. 

Figür 1: Kapsam1,2,3 Emisyonları [1]

Kapsam 1 emisyonları, finansal kuruluşun sahip olduğu veya kuruluş tarafından kontrol edilen tesisler, şubeler ve ana merkezlerden gelen doğrudan sera gazı emisyonlarıdır. Finansal kuruluşlarda, ofislerde doğal gaz kullanımı ve şirket araçlarının yakıt kullanımı kapsam 1 altında değerlendirilebilir. Bankacılık sektöründe incelediğimiz sürdürülebilirlik raporlarında toplam karbon ayak izi miktarının %35’si ile %60’ı arasında değiştiği görülmüştür. Bu geniş farkın temel nedeni bankanın veri merkezi büyüklüğü, şube sayısı ve çalışan sayısı ile ilişkilidir.

Kapsam 2 emisyonları, finansal kuruluş tarafından satın alınan elektrik, ısı veya buhar üretiminden kaynaklanan, dolaylı sera gazı emisyonlarıdır. Bankacılık sektöründe, özellikle 7/24 çevrimiçi bankacılık hizmetlerinin sağlanması için veri merkezleri elektrik tüketmektedir. Elektrik tüketiminin toplam karbon ayak izi miktarının %20-60’sını oluşturduğu görülmektedir. 

Kapsam 3 emisyonları, finansal kuruluşun faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan ancak doğrudan kontrol altında olmayan dolaylı sera gazı emisyonlarıdır. Geleneksel finansal kuruluşlarda, öncelikli olarak iş seyahatleri, çalışanların ulaşımı, kağıt kullanımı, kuruma bağlı olarak satın alınan malzemeler ve hizmetler kapsam 3 içerisinde raporlanmakta olup, kapsam 3 emisyonların toplam karbon ayak izi miktarının ortalama %10-20’sini oluşturduğu gözlemlenmektedir.

Türkiye’de faaliyet gösteren 4 farklı bankanın sürdürülebilirlik raporları [2] incelenerek, kapsam 1, kapsam 2 ve kapsam 3 değerlerinin ortalama yüzdelikleri hesaplanmış ve bankalar için ortalama kapsam dağılımları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.  

Figür 2: Bankalar için Kapsam1,2,3 Dağılımları [2]

Sürdürülebilir finans kapsamında, kuruluşların verdiği proje kredileri ve fon yatırımları da karbon ayak izi hesaplamaları kapsam 3 içerisinde raporlanmaktadır. Bu sebeple, sürdürülebilir finans kapsamında, yukarıda verilen örnek yüzdelik miktarları büyük değişiklikler gösterecektir. Sürdürülebilir Bankacılık raporlama örneği için Hollanda merkezli ING bankasının 2022 sürdürülebilirlik raporunun 55. Sayfasını inceleyebilirsiniz [3].

Foton ECO, %100 yenilenebilir enerji tüketimini denetleyen etiket programı olarak bu makalede kapsam 2 içerisindeki elektrik tüketimleri ile ilgili analizlerini paylaşacaktır.

Bankaların elektrik tüketimi denildiğinde çoğunlukla akıllara genel merkezler ve şubeleri gelmektedir; ancak genel merkezler ve şubeler kadar veri merkezleri ve ödeme yöntemleri de elektrik tüketiminde yüksek orana sahiptir. Tüm bankacılık altyapısında veriler 7/24 çalışan veri merkezlerinde işlenmektedir. Veri merkezleri yüksek elektrik tüketimi yapan cihazlar olduğundan, tüketimin oldukça büyük bir kısmını oluşturmaktadır.

Geleneksel bankacılık elektrik tüketim kaynakları:

Geleneksel bankacılık elektrik tüketim kaynakları veri merkezleri ve banka şubelerini kapsamaktadır. ATM sayaçları banka tüzel kişiliğine ait olmadığı için hesaplamalar dışında bırakılmıştır. Aşağıdaki grafikte Türkiye’de 2021 yılında sürdürülebilirlik raporlarını yayınlayan 8 bankanın elektrik tüketim ve şube sayıları kıyaslanmıştır. Şube sayısına bağlı olarak yıllık elektrik tüketimlerinin artışında farklı sonuçlar gözlemlenmiştir. Bunun sebebi, bankaların veri merkezlerinin de elektrik tüketiminin içerisinde yer almasıdır. 

Figür 3: Bankaların şube sayılarına göre elektrik tüketimleri [4] [5]

Veri merkezleri: Bir bankanın veri merkezi, günde 24 saat, haftada 7 gün, yılda 52 hafta, yılda toplam 8.760 saat çalışmaktadır. Kredi Kayıt Birliği’nin (KKB) Ankara’daki veri merkezinin [6] ve Türkiye’deki bankaların elektrik tüketim değerleri veri merkezinin verimliliği ve bankanın müşteri büyüklüğü dikkate alınarak karşılaştırılmış olup, karşılaştırma sonucu olarak, Türkiye’de faaliyet gösteren bankaların elektrik tüketiminin 20.000-40.000 MWh’ının [6] veri merkezlerinden kaynaklandığı tahmin edilmiştir. Söz konusu ortalama değer, bankanın aktif büyüklüğüne göre değişiklik gösterebilmektedir.

Banka şubeleri: Yukarıdaki veri merkezi tüketim hesaplama yönteminden yola çıkılarak figür 3’deki şube sayılarına ve elektrik tüketimi verilerine göre Türkiye’deki banka genel merkezleri ve şubelerin ortalama elektrik tüketimi 5000 kWh-ay olarak hesaplanmıştır. Türkiye Bankalar Birliği’nin (TBB) verilerine göre, Türkiye’deki en büyük 10 bankanın şube ortalaması 1000 adettir. [4] Buna göre bir bankanın yıllık genel merkez ve şubelerindeki elektrik tüketimi ortalama 60000 MWh’tir. 

Türkiye'nin en büyük sekiz bankasının tüketimi yıllık ortalama 0,66 TWh [5] ile İstanbul’un 6 günlük elektrik tüketimine [5] [7] eşittir. Bahsettiğimiz bu tüketimler bankacılık sektöründe sürdürülebilirlik çalışmaları yapılabilmesi adına değerli bir alan oluşturmaktadır.

Büyük tüketim oranlarına sahip sektörler, aynı zamanda büyük oranda enerji tasarrufu ve verimliliği sağlanabilecek alanlar oluşturmaktadır. Kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonlarını indirgemek için yapılabilecek sürdürülebilirlik çalışmaları hem çevresel etkilerin azaltılması hem de şirketin tasarruf sağlaması için gereklidir.

Yenilenebilir enerji tedariği yöntemleri: 

• Bankalar doğrudan genel merkez, şubeler veya farklı lokasyonlarda Çatı ve arazi GES projeleri vb. gibi yenilenebilir enerji yatırımı yapılabilir. 
• Başka bir tüzel kişiliğe ait yenilenebilir enerji santrali ile uzun süreli satın alma anlaşması yapılabilir ve yenilenebilir enerji sertifikaları ile bunu ispatlanabilir.
• Doğrudan spot yenilenebilir enerji sertifikaları ile kullanılan elektriğin kaynağı ispatlanabilir.

Aşağıdaki grafikte görüldüğü üzere, Türkiye genelinde finans sektörü % 9.8 oranıyla en fazla I-REC sertifikası oluşturulan 2. sektördür. 2021 ve 2022 yılları verilerine göre Türkiye’den 4 farklı banka toplam 308.188 adet I-REC sertifikası oluşturmuştur. Bu veriler sadece Foton Platform üzerinde gerçekleşen sertifikasyon işlemlerini göstermekte olup detaylı bilgi için Foton Platform web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Figür 4: Sektörlere göre IREC sertifikası oluşturma yüzdeleri [8]

Uygulama: Ziraat Bankası

Elektrik tüketiminden kaynaklı karbon ayak izini azaltmayı hedefleyen Ziraat Bankası, sürdürülebilir bir geleceğe katkı ve yenilenebilir enerji kullanımına teşvik etmek amacıyla, Genel Müdürlük, iştirakler ve şubelerinin 50,000 MWh'lik tüketiminin yenilenebilir enerji kaynaklarından tedarik edildiğini Uluslararası REC Standardı (I-REC) ile belgelemiştir. Elektriğini yenilenebilir kaynaklardan tedarik ederek sürdürülebilirlik çalışmalarına ve yeşil dönüşüme geçiş sürecinde Ulusal ve Uluslararası pazar için önemli bir adım atmıştır. 

KAYNAKÇA

[1] Tridos Bank, «Triodos Bank Greenhouse Gas,» 2021.

[2] Ziraat Bankası,Yapı Kredi, İşbank, Halkbank, «Ziraat Bankası,Yapı Kredi, İşbank, Halkbank CDP/Sürüdürülebilirlik/Entegre Faaliyet Raporu 2021,»

[3] ING, «İklim Değişikliği,» 

[4] TBB, «Aktif Büyüklüklerine Göre Banka Sıralaması,»  

[5] Ziraat Bankası, İşbank , Garanti Bankası, Halkbank, Akbank, Yapıkredi, QNB Finansbank ve Vakıflar bankası, «2021 Sürdürülebilirlik raporları, CDP ya da entegre faaliyet raporları»

[6] F. G. Ü. Tayyar Can Ünver, «Life cycle assessment-based environmental impact analysis of a tier 4 data center: A case study in Turkey,» Springer, 2023.

[7] EPİAŞ, «Yüzdesel Tüketim Bilgileri,»  

[8] Foton Platfrom, «IREC Platform ve Sertifika Oluşturma İşlemleri,»